کیارستمی یک نفر نبود | درباره پوسترهای عباس کیارستمی

عباس کیارستمی متولد ۱۳۱۹ تهران، در دبیرستان جَم (محله قلهک) با آیدین آغداشلو و علی گلستانه همکلاس بود. اولین موفقیت هنری‌اش را در سن هجده سالگی با بردن جایزه‌ای در یک مسابقه‌ی نقاشی کسب کرد. اوایل دهه چهل در دانشکده هنر های زیبا دانشگاه تهران در رشته نقاشی پذیرفته شد. همزمان با تحصیل در دانشکده، به عنوان نقاش تبلیغاتی در آتلیه هفت شروع به طراحی جلدِ کتاب، پوستر و آگهی بازرگانی کرد. و بعد به «تبلی فیلم» رفت. با اینکه رشته نقاشی را انتخاب کرده بود، ولی هرگز خودش را نقاش نمی‌دانست و با طراحی گرافیک وارد دنیای حرفه‌ای هنر شد. کیارستمی یکی از اعضای افتخاری انجمن طراحان گرافیک ایران است.

او فقط فیلم های خوب و فاخر نمی‌ساخت، عکسِ خوب میگرفت، خوب نقاشی می‌کرد، شعر می‌گفت، در ادبیات کتاب‌های خواندنی چاپ می کرد، کیارستمی یک نفر نبود، طراحی گرافیک نیز یکی از حوزه هایی ست که فعالیت‌های مهمی از کیارستمی را در تاریخِ خودش تجربه کرده است. تصویرگری کتاب های کودک، عنوان بندی فیلم، و طراحی پوسترهایش عضوهایی جدا نشدنی از تاریخِ گرافیکِ ایران هستند. در سال ۱۳۴۶ در سازمان تبلیغاتی نگاره به طراحی و ساخت عنوان بندی (تیتراژ) فیلم پرداخت. عنوان بندی فیلم «وسوسه شیطان» ساخته محمد زرین دست نخستین تجربه‌ی طراحی و ساختِ عنوان بندی برای کیارستمی بود. عنوان بندیِ دو فیلم از مسعود کیمیایی «قیصر» (۱۳۴۸) و «رضا موتوری» (۱۳۴۹) فعالیت‌های بعدی او دراین زمینه بود.

می‌توان گفت کار در سینما برای او با طراحی گرافیکِ فیلم «قیصر» آغاز شد. عنوان بندی فیلم «قیصر»، یکی از معدود کارهای سینمای پیش از انقلاب است که نقشی اساسی در تکمیل اثر دارد. این عنوان‌بندی از تصویر اندام برهنه‌ی انسان و خال‌کوبی‌های روی آن بر زمینه‌ای سیاه تشکیل شده است. با همراهی موسیقی حماسی و زورخانه‌ای اسفندیار منفردزاده، خال‌کوبی‌ها شامل تصاویری از قهرمان‌های شاه‌نامه است. مدتی بعد به دعوت فیروز شیروانلو که مسئولیت امور سینمایی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان را بر عهده داشت به کانون رفت و در سال ۱۳۴۹ اولین فیلمش را با نام «نان و کوچه» ساخت. طراحی پوستر در کانون برای او رنگ و بویی جدی‌تر به خود گرفت. همزمان با فعالیت های او، سبک نوینی در طراحی پوستر توسط طراحان تحصیل کرده در حال شکل گرفتن بود. این پوسترها علاوه بر ابداعاتی در تکنیک و اجرا، از نظرساختارکلی و مفاهیم بصری از ارزش های والایی برخوردار بودند. عباس کیارستمی در کنار مرتضی ممیز، فرشید مثقالی و قباد شیوا و … یکی از این طراحان بود.

طراحی پوستر فیلم «وسوسه شیطان» (۱۳۴۶)، فیلم «قیصر» (۱۳۴۸)، «سیرک بزرگ مسکو» (۱۳۴۸)، «روز جهانی پیکار با بیسوادی» (دهه ۴۰)، فیلم «رشید» (۱۳۵۰)، فیلم «سیاه و سفید» (۱۳۵۱)، فیلم «دوراه حل برای یک مسئله» (۱۳۵۴)، فیلم «لباسی برای عروسی» (۱۳۵۵)، مهمترین پوستر های قبل انقلاب طراحی شده توسط عباس کیارستمی هستند. او در طراحی پوستر فیلم «قیصر» دست به کار تازه ای زد، با آگراندیسمان کردن ِعکس ترامدارِ بازیگر، تکنیکی نو به وجود آورد که تا آن زمان کسی آن را انجام نداده بود. پوسترهایی که او برای فیلم‌های مختلف طراحی کرده، معنا و مفهومِ موضوعِ فیلم را سریع منتقل می کند. و پیام را بدونِ پیچیدگی به مخاطب انتقال می دهد. دهه ۵۰ اوجِ فعالیتِ گرافیک برای اوست، آثارش در کنار دیگر طراحان گرافیک در دو نمایشگاهِ مهم تاریخی «پنجاه سال گرافیک ایران» (۱۳۵۵) و «نخستین نمایشگاه هنر گرافیک آسیا» (۱۳۵۸) به نمایش درآمدند. پوستر ها و عنوان‌بندی‌های دو فیلم از رضا میرکریمی «به همین سادگی» و «یه حبه قند»، پوستر فیلمِ «مسافر جنوب» ساخته ی پرویز شهبازی و فیلمِ «بادکنک سفید» ساخته ی جعفر پناهی، پوستر «یازدهمین جشن بزرگ سینمای ایران» از آثارِ بعد از انقلاب او در این حوزه است. کیارستمی غالبا پوستر فیلم هایش را خودش طراحی می‌کرد، پوستر فیلم هایی چون «طعم گیلاس»، «زیر درختان زیتون»، «خانه دوست کجاست»، «کلوزآپ» و «مسافر».

معراج قنبری
????منتشر شده در مجله ی چلچراغ – شنبه ۲۶ تیر ماه ۱۳۹۵ – شماره ۶۶۹????

عضویت در خبرنامه