نقش رسانه در تحقق اقتصاد مقاومتی با محوریت ارتقا سواد رسانه ای
چکیده
شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)– با توجه به مفاد بند ۱۹ سیاست های ابلاغی اقتصاد مقاومتی مبنی بر شفاف سازی اقتصاد و سالم سازی آن و جلوگیری از اقدامات، فعالیت ها و زمینه های فسادزا در حوزه های پولی تجاری، ارزی و … به نظر می رسد توجه به رسالت مطبوعات و رسانه ها در راستای شفاف سازی، می تواند نقش قابل توجهی در این عرصه ایفا کند.
قدر مسلم رسانه ها در هر جامعه‌ای به خصوص، به منزله چشمان تیزبینی هستند که نقش مهمی در سالم سازی فضای کشور و مبارزه با فساد اداری دارند. مبارزه واقعی با فساد اقتصادی، رانت خواری و دیگر اشکال فساد از رهگذر انعکاس اخبار و اطلاعات به شیوه حرفه‌ای، صحیح و غیرمغرضانه محقق می‌شود. در واقع رسانه‌ها با خبررسانی و افشاگری، از چنان ظرفیتی برخوردارند که می‌توانند فضا را برای سو‌ء استفاده کنندگان از بیت‌المال ناامن کرده و بساط بسیاری از بسترهای ناپاک را از بین ببرند اما شرط این تاثیرگذاری، دوری از موج‌سواری و تبدیل نشدن به ابزار جریان‌های سیاسی است.
قطعا رسانه‌ها می‌توانند نقش مثبت و تاریخی خود را در امر مبارزه با فساد ایفا کنند. در این مقاله بنا داریم ابعاد و راهکارهای موجود در حوزه رسانه برای شفاف سازی و به دنبال آن توسعه و بهبود اقتصاد را مورد بررسی قرار دهیم.
مقدمه
چند سالی است موضوع «اقتصاد مقاومتی» با تأکیدات مقام معظم رهبری به ادبیات مسئولان راه‌یافته و در برنامه‌ریزی‌های کلان کشور سرفصل‌هایی برای این مهم درنظر گرفته شده است؛ اقتصاد مقاومتی با محورهای متعددی از جمله تکیه بر ظرفیت‌های داخل و نگاه به بیرون تبیین و تشریح می‌شود و ابعاد مختلفی از اقتصاد من جمله تولید، صادرات، درآمدهای نفتی و … را در برمی‌گیرد. اما به نظر می‌رسد هنوز گفتمان مشترک و راهبردی در این موضوع ایجاد نشده و متولیان، آن گونه که باید در این مسیر گام برنداشته و آنرا اجرایی نکرده اند. در کنار این مساله محققان و تحلیلگران براین باورند که در کنار تمام عواملی که مانع از تحقق این امر شده عزم جدی دولت، نقش پررنگ تری نسبت به سایر موانع دارد اما در این بین نباید از نقش رسانه ها نیز غافل شد؛ نقشی که در صورت توجه به آن می توان امیدوار بود شرایط برای عملیاتی شدن اقتصاد مقاومتی بیش از پیش مهیا شود.
رسانه و فسادزدایی
باتوجه به مفاد سیاست های ۲۴ گانه اقتصاد مقاومتی به ویژه بند ۱۹ این سیاست ها مبنی بر شفاف‌سازی اقتصاد و سالم‌سازی آن و جلوگیری از اقدامات، فعالیت‌ها و زمینه‌های فسادزا در حوزه‌های پولی، تجاری، ارزی و… به نظر می رسد توجه به رسالت مطبوعات و رسانه ها در راستای شفاف سازی می تواند نقش قابل توجهی را در این عرصه ایفا کند.
با توجه به ضرورت بررسی این نقش در مقاله مورد نظر بناست ابعاد و راهکارهای موجود در حوزه رسانه برای شفاف سازی و در پی آن توسعه و بهبود اقتصاد مورد بررسی قرار گیرد و هدف اصلی محقق، ارایه راهکارهایی است که رسانه ها ی کشور اعم از دیداری و شنیداری و مکتوب می توانند با استفاده از آن سطح آگاهی مردم و مخاطبان را بالا برده تا اجرایی شدن این مهم از سوی متولیان به عنوان مطالبه عمومی تلقی شود.
در این پژوهش به دنبال آن هستیم تا ضمن بررسی روش هایی که می تواند به نقش آفرینی هرچه بیشتر رسانه ها در اطلاع رسانی از ابعاد مقاومتی و اثرات مثبت آن بر اقتصاد کشور کمک کند به این سوال پاسخ دهیم که تا چه اندازه رسانه ها می توانند به تحقق ابعاد و مفاد مندرج در سیاست های اقتصاد مقاومتی کمک کنند.
توسعه اقتصاد از مسیر اقتصاد مقاومتی
آنچه مسلم است شرط لازم برای سالم بودن یک نظام اقتصادی، وجود شفافیت در ابعاد مختلف به ویژه شفافیت در عملیات دولتی است که در وهله اول مستلزم ارائه اطلاعات قابل اعتماد درباره اهداف کلان سیاست های مالی دولت و انتشار اطلاعات تفصیلی درباره عملیات دولت است .
همچنین شفافیت اقتصادی باعث سلامت اقتصادی و کاهش فساد می شود و عدم شفافیت ساز و کارها، قوانین و رویه ها موجب افزایش فساد شده و مبارزه با فساد را دشوار می سازد.
از سوی دیگر عدم شفافیت نظام مالی و اقتصادی باعث عدم ثبات، اختلال در تخصیص بهینه منابع و تشدید بی عدالتی و نابرابری می شود و راه را برای انواع فساد مالی و اقتصادی و رانت خواری فراهم می آورد. در نبود شفافیت، می توان با پرداخت رشوه، فهرست شرکت کنندگان صلاحیت دار و فاقد صلاحیت را در مناقصه ها تعیین و یا تغییر داد. در این میان، یکی از راه های مهم جلوگیری از فساد «شفاف سازی» است، زیرا شفافیت باعث می‌شود که فساد کم شود؛ بدین گونه که زمینه فساد برای مفسدان پر دست انداز شده و هیچ کسی نتواند به این سمت برود.
شفافیت به این معناست که حکومت قابل ارزیابی باشد و بدون داشتن اطلاعات، حکومت غیر قابل ارزیابی است لذا در زمینه شفاف سازی، رسانه‌ها باید در چارچوب قانون، آزادی داشته و مردم بجز اطلاعات نظامی و محرمانه و موضوعاتی که برهم زننده منافع و امنیت ملی است، باید از سایر تصمیم‌گیری‌ها مطلع باشند.
رسانه ها در هر جامعه‌ای، به منزله چشمان تیزبینی هستند که نقش مهمی در سالم سازی فضای کشور و مبارزه با فساد اداری دارند. مبارزه واقعی با فساد اقتصادی، رانت خواری و دیگر اشکال فساد از رهگذر انعکاس اخبار و اطلاعات به شیوه حرفه‌ای، صحیح و غیرمغرضانه محقق می‌شود. واقعیت این است که رسانه‌ها با خبررسانی و افشاگری، از چنان ظرفیتی برخوردارند که می‌توانند فضا را برای سو‌ء استفاده کنندگان از بیت‌المال ناامن کرده و بساط بسیاری از بسترهای ناپاک را از بین ببرند اما شرط این تاثیرگذاری، دوری از موج‌سواری و تبدیل نشدن به ابزار جریان‌های سیاسی است. قطعا رسانه‌ها می‌توانند نقش مثبت و تاریخی خود را در امر مبارزه با فساد ایفا کنند.
نقش رسانه‌ها در پیشبرد اهداف مختلفی از جمله سرفصل‌های متعدد اقتصاد مقاومتی در جامعه بسیار مهم و انکارناپذیر است چرا که رسانه می‌تواند به عنوان حلقه واسط بین مردم و مسئولان سهم بسزایی داشته باشد و علاوه بر آن در ایجاد و اشاعه فرهنگ اقتصاد مقاومتی نقش‌آفرینی کند.
به سخن دیگر نقش رسانه‌ها در ایجاد گفتمان و اجرایی شدن سیاست‌های اقتصاد مقاومتی قابل توجه است و در واقع برای تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی در جامعه باید دو کار اساسی توسط رسانه‌ها شکل گیرد؛ نخست اینکه به سواد، علم و دانش کار مسلح شوند یعنی رسانه دانش فهمی آن را اول خود به درستی درک کرده و آنگاه در جامعه نشر دهد سپس فرهنگ‌سازی در این موضوع را ایجاد کند.
نخستین مسئولیت رسانه مبتنی بر افزایش سواد و دانش رسانه‌ای است و در همین راستا، تعریف چشم‌انداز، فرهنگ‌سازی و تعریف استراتژی در بین مردم و مسئولان با تولید یادداشت و تعریف و تبیین مصداق‌های عینی، مهمترین راهبردهای رسانه‌ای است.
همچنین رسانه ها می توانند با تعریف استراتژی برای مسئولان و لزوم تدوین برنامه به نحوی عمل کنند که تولید ایده و عملیاتی شدن آن به عنوان یک موضوع مهم که در تمام دنیا رواج گرفته و بخش خصوصی در اجرای آن نقش عمده‌ای بر عهده دارد. به شکل پررنگ تری اجرا شود .
رسانه‌ها به‌عنوان رصد کنندگان جامعه، باید حرکت مردم و مسئولان را در خصوص اقتصاد مقاومتی با نگاه کارشناسی تشریح و تبیین کنند تا بتوانند موجب فرهنگ‌سازی آن در جامعه باشند. همچنین اصحاب رسانه به عنوان رکن چهارم جامعه و نماینده افکار عمومی تاکنون در حوزه اقتصاد مقاومتی اقدامات خوبی انجام نداده‌اند و پیرو آن بر این اساس، عمل‌گرایی کمتری را در بین اغلب مسئولان و مردم شاهد بوده ایم.
متأسفانه با توجه به اینکه برخی از مسئولان غالباً دچار بزرگ گویی هستند و تنها خوب سخن می‌گویند، هنوز اقدام و عمل مناسبی در حوزه اقتصاد مقاومتی محقق نشده است و این در حالی است که تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی در جامعه منوط به اهمیت دادن این موضوع در رسانه‌هاست و این رسانه‌ها هستند که با اشراف به داده‌ها و اطلاعات لازم این حوزه می‌توانند باعث فرهنگ‌سازی اقتصاد مقاومتی در بین مردم باشند. بی شک پرداخت رسانه‌ای به این موضوع در قالب مصاحبه، یادداشت، گزارش و غیره مهمترین راهکار رسانه‌ای در تعریف استراتژی اقتصاد مقاومتی در بین مردم و مسئولان است اما هنوز ادبیات مشترکی در حوزه اقتصاد مقاومتی بین مردم و مسئولان وجود ندارد و برای رسیدن به فهم و ادبیات مشترک اقتصاد مقاومتی، رسانه‌ها باید این موضوع را در قالب کار رسانه‌ای فرهنگ‌سازی کنند.
آنچه مسلم است مطالبه گری اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی از مسئولان مهمترین راهکار در تحقق آن در کنار تبیین اقتصاد مقاومتی بین مردم و فرهنگ‌سازی است و می توان گفت آگاهی دهی رسانه‌ها به مردم در رسیدن به خودکفایی و ایستادگی در برابر تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی دشمنان و استفاده از سرمایه‌های ملی و مردمی از مهمترین راهکارهای تحقق اقتصاد مقاومتی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
به دیگر سخن می توان گفت فرهنگ‌سازی مصرف درست و پرهیز از مصرف‌گرایی، پرداخت به فرهنگ قناعت و ارتقای درک ملی از جمله راهکارهای ضروری در رسیدن به اقتصاد مقاومتی است که می تواند از طریق رسانه‌ها به آن رسید. همچنین در این مسیر رسانه‌های منتقد نیز می توانند خواستار نقد محتوایی و اجرایی در خصوص سطح عملکردی اقتصاد مقاومتی شوند و به گونه ای در نقد خود عمل کنند که رعایت انصاف و دلسوزی را برای کشور و مردم مدنظر قرار دهند.
نتیجه گیری
آنچه مسلم است تأکید رهبر معظم انقلاب اسلامی به اقتصاد مقاومتی نسخه شفابخشی است که به بهبود وضعیت کشور کمک خواهد کرد به شرطی که به خودباوری در رسیدن به خودکفایی رسیده و اهمیت تأکیدهای مکرر ایشان را که تشخیص درستی است درک شود و در این بین نقش رسانه به عنوان رابط میانی مردم و مسئولان بایستی مورد توجه و تاکید قرار گیرد و اگر بناست تحولی در کشور شکل گیرد، چاره‌ای جز اتکا به بخش خصوصی وجود ندارد و برای عملیاتی شدن اقتصاد مقاومتی باید واقعا به بخش خصوصی کمک کرد که متأسفانه دولتمردان در وظیفه خود که ایجاد فرصت است، کوتاهی کرده و مردم نیز که باید کشف فرصت کنند از وظایف خود غافل مانده‌اند. بدین ترتیب در صورتی که سواد رسانه‌ای مورد نیاز در هر فرد رسانه‌ای ایجاد شود- یعنی برخورداری از حداقل‌های علمی در مطلبی که توسط رسانه ها اعم از دیداری و شنیداری و مکتوب عنوان می کنند- بدون شک ابعاد اقتصاد مقاومتی گسترده تر و زمینه اجرای آن هموارتر خواهد شد.
منابع
• افسانه صفری- محبوبه درخشنده ، اقتصاد مقاومتی و نقش رسانه ملی در فرهنگ سازی- دانشگاه آزاد اسلامی واحد دامغان، دامغان، ایران
• www.shara.ir/view/23329 رسانه و اقتصاد مقاومتی
• www.shafaf.ir/fa/news/316863 وظیفه رسانه در گفتمان‌سازی اقتصادمقاومتی
• ie.um.ac.ir/parameters/ie/filemanager ﺩﺭ ﺍ�”ﻖ ﺭﺳﺎﻧﻪ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻣﻘﺎﻭﻣﺘﻲ – �”ﺰﺍﺭﺷﻲ ﺍﺯ ﺷﻮﺭﺍی ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻣﻌﺎﻭﻧﺖ ﺻﺪا
• www.hamandishi.ir/news/390459 جدیدترین شبکه رسانه ملی به کمک «اقتصاد مقاومتی» می‌آید؟
• aftabnews.ir/fa/news/46682 رسانه ملی نیروی محرکه اقتصاد مقاومتی
• www. basirat.ir/fa/news/300234 روح الله فرقانی- رسانه و اقتصاد مقاومتی
• www.isna.ir/news/96060704130 بررسی اهمیت و نقش رسانه در کمیته فرهنگ‌سازی اقتصاد مقاومتی
• www.dana.ir/news/1200871.html نهادینه شدن کارآفرینی مبتنی بر اقتصاد مقاومتی در جامعه توسط رسانه ها
• www.dpp.irib.ir رسانه و اقتصاد مقاومتی – علی رامک مدیرکل مرکز البرز
منبع مرجع: شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)
عضویت در خبرنامه
نظرات بسته شده است.