صندوق های سرمایه گذاری جسورانه ابزار تامین منابع مالی نوآوری

یکی از نقاط عطف تاریخ تأمین مالی کارآفرینی در ایران، تصویب آیین نامه های مربوط به اعطای مجوز رسمی به صندوق های جسورانه از طریق سازمان بورس اوراق بهادار و شرکت فرابورس است و پیش بینی می شود تغییراتی کارا و اثربخش در بازار سرمایه گذاری جسورانه ایران ایجاد کند. چرا این صندوق ها با اینکه زیرمجموعه بورس محسوب می شوند، اما برخلاف مابقی نهادها و ابزارهای مالی در پرتفوی بورسی و سبد سهام سرمایه گذاری نمی کنند، بلکه هدف اصلی از راه اندازی آنها سرمایه گذاری در شرکت های تازه تأسیسی است که از پتانسیل رشد برخوردارند.

در این مقاله به تشریح ابعاد مختلف تأسیس و اداره این صندوق های تخصصی تأمین مالی نوآوری پرداخته شده و مراحل و مستندات موردنیاز برای اخذ مجوز تأسیس و فعالیت این صندوق ها تشریح شده است.

نحوه اخذ مجوز صندوق جسورانه در ایران

در این قسمت با توجه به تصویب مقررات مربوط به صدور مجوز برای صندوق های جسورانه توسط هیأت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار در اسفندماه ۱۳۹۴ و عملیاتی شدن صدور مجوزها در بهار ۱۳۹۵، به تشریح کلیات فرآیند تأسیس و تأمین سرمایه صندوق های سرمایه گذاری جسورانه در ایران پرداخته شده است.

مرجع رسیدگی به تقاضای عضویت

متقاضیان راه اندازی صندوق های سرمـــایه گـذاری جسورانه، براساس دستورالعمل مربوطه، باید درخواست خود را برای شرکت فرابورس ایران ارسال کنند. درخواست ها توسط کمیته تخصصی مربوطه بررسی و نسبت به اعطای مجوز لازم اقدام می شود.

موضوع فعالیت

موضوع فعالیت اصلی پیش بینی شده برای این صندوق ها، جمع آوری منابع مالی و سرمایه گذاری در اوراق مالکیت اشخاص حقوقی با موضوعات متنوع فعالیت است. به عنوان مثال زمینه هایی ازجمله پروژه های فکری و نوآورانه، اختراعات، علائم تجاری، طرح های صنعتی، ارقام گیاهی، آثار ادبی و هنری به منظور به بهره برداری رساندن و تجاری سازی دارایی های یادشده از طریق تملک خرد یا مدیریتی.

تأمین سرمایه صندوق ها

کمترین سرمایه قابل قبول برای صندوق ها ۱۰میلیارد تومان  (معادل یکصدمیلیارد ریال) است. صندوق می تواند برای تأمین سهام خود پذیره نویسی عمومی کند، اما حداقل یک میلیارد تومان(معادل ۱۰ میلیارد ریال) باید توسط مؤسسین تأمین شود. حداقل سه شخص حقیقی یا حقوقی واجد شرایط طبق مقررات به عنوان مؤسس باید در زمان تأسیس، حداقل هرکدام ۱۰درصد سرمایه صندوق را پرداخت کنند.

صدور واحدهای سرمایه گذاری با دریافت سهم قابل تأدیه از قیمت اسمی واحدها صورت می پذیرد، قیمت اسمی هر واحد سرمایه گذاری برابر یک میلیون تومان(معادل ۱۰ میلیون ریال) است که در طول دوره سرمایه گذاری و پیرو فراخوان های مدیر صندوق باید ظرف مهلت تعیین شده براساس امیدنامه پرداخت شود. این صندوق ها فاقد واحدهای سرمایه گذاری ممتاز بوده و همه دارندگان واحدهای سرمایه گذاری حق حضور در مجمع را دارند.

دوره عمر صندوق ها

براساس آنچه در مقررات پیش بینی شده، عمر صندوق هفت ساله بوده و پس از اتمام دوره سرمایه گذاری خروج صورت می گیرد و در این مدت، مجمع صندوق در هر زمان از اجتماع دارندگان واحدهای سرمایه گذاری تشکیل می شود که برای رسمیت یافتن مجمع حضور دارندگان حداقل بیش از نصف واحدهای سرمایه گذاری ضروری است.

الزامات و محدودیت های تملک واحدهای سرمایه گذاری صندوق ها

متقاضی سرمایه گذاری در صندوق باید به اظهار خود دارای اهلیت مالی لازم برای سرمایه گذاری در صندوق باشد. هر یک از مؤسسان صندوق باید در تمام طول مدت صندوق حداقل ۱۰ درصد واحدها و مدیر صندوق در طول زمان مدیریت خود باید حداقل یک درصد واحدهای سرمایه گذاری صندوق را در مالکیت خود داشته باشد.

دوره بازگشت سرمایه بلندمدت و محدودیت های نقل وانتقال سهام

ماهیت صندوق های سرمایه گذاری جسورانه به شکلی است که سرمایه گذاران نباید انتظار بازگشت کوتاه مدت و نقدشوندگی بالا داشته باشند، بنابراین امکان معاملات مستمر واحدهای سرمایه گذاری وجود ندارد، ولی نقل وانتقال واحدهای سرمایه گذاری در طول فعالیت صندوق صرفا از روش مذاکره در بورس یا خارج از بورس امکان پذیر است.

اساسنامه صندوق ها

اساسنامه«صندوق های سرمایه گذاری جسورانه» توسط اداره امور نهادهای مالی سازمان بورس با همکاری شرکت فرابورس ایران و برخی فعالان این حوزه تدوین و در اسفند ۱۳۹۴ نهایی شد. هرچند در ساختار طراحی شده، از الگوی صندوق های سرمایه گذاری در اوراق بهادار بهره برداری شده، اما در جزییات امر به تناسب تفاوت هایی نیز وجود دارد. هدف اصلی از این اقدام ساماندهی و ایجاد ساختار هماهنگ تأمین مالی در حوزه سرمایه گذاری جسورانه در ایران عنوان شده است. اساسنامه، کلیات ساختار مدیریتی و نظارتی صندوق ها را مشخص کرده است، همچنین هر صندوقی امیدنامه مختص خود را داراست که در چارچوب اساسنامه و متناسب با شرایط آن صندوق تدوین می شود.

ساختار مدیریتی و نظارتی صندوق ها

در آیین نامه اجرای مربوطه ساختار صندوق ها چنین پیش بینی شده است:

۱- هیأت مدیره  (رکن مدیریتی)

۲-مدیر صندوق  (رکن اداره کننده)

۳- کمیته سرمایه گذاری

۴- متولی

۵- حسابرس  (رکن نظارتی)

صلاحیت مدیران و ارکان صندوق باید توسط نهاد مربوطه در بورس ایران تأیید شود. در ادامه هر یک از این ارکان تشریح شده اند:

الف) هیأت مدیره: متشکل از  (سه، پنج یا هفت) شخص حقیقی یا حقوقی است که یکی از اعضای آن مدیر صندوق است و سایر اعضا به انتخاب مجمع صندوق برای مدت دو سال تعیین می شوند. سیاست گذاری و تعیین خط مشی فعالیت صندوق و تصمیم گیری در مورد خرید، فروش یا حفظ مالکیت دارایی ها در حدودی که در اختیار مدیر صندوق نیست، ازجمله اختیارات هیأت مدیره صندوق است.

ب) مدیریت صندوق: برعهده یک شخص حقوقی است که تخصص و تجربه لازم به منظور راه اندازی و مدیریت صندوق های سرمایه گذاری جسورانه را دارد و توسط مجمع صندوق انتخاب می شود، حق تصمیم گیری در مورد دارایی های صندوق در چارچوب این اساسنامه و امیدنامه و سیاست های تعیین شده توسط هیأت مدیره منحصرا از اختیارات مدیر صندوق است، همچنین به منظور اینکه اختیارات مدیر صندوق در ساختار حفظ شود، اجرای تصمیمات هیأت مدیره صندوق با موافقت بیش از نیمی از اعضا یا موافقت مدیر صندوق برای اجرا منوط شده است. شایان ذکر است با توجه به حوزه فعالیت، مدیران این نوع صندوق ها الزامی مبنی بر دارا بودن مجوز سبد گردانی ندارند.

پ) کمیته سرمایه گذاری: مطابق امیدنامه صندوق، مدیر مکلف است به منظور انجام فعالیت سرمایه گذاری خود برای صندوق، کمیته ای تحت عنوان«کمیته سرمایه گذاری» متشکل از اشخاص حقیقی خبره(مطابق مشخصات مندرج در امیدنامه) تشکیل دهد.

ت) متولی: رکن راهبری صندوق است و مجوز برداشت از صندوق را مشترکا با مدیر صندوق دارد. متولی و اشخاص وابسته به آن  در زمان تصدی خود به این سمت نمی توانند در صندوق سرمایه گذاری کنند.

ث) حسابرس: حتما باید مؤسسه معتبر حسابرسی باشد. بازرسی و حسابرسی صورت های مالی صندوق را عهده دارند. حسابرس و اشخاص وابسته به آن در زمان تصدی خود به این سمت نمی توانند در صندوق سرمایه گذاری کنند.

امیدنامه هر صندوق

با توجه به ماهیت این نوع صندوق ها که بعضا استانداردسازی در آن دشوار است هر صندوق دارای امید  نامه ای است که رویه تجاری و نحوه فعالیت برای رسیدن به اهداف تعیین شده آن را با رعایت اساسنامه مشخص می کند، در امیدنامه صندوق موارد زیر مشخص می شود:

۱-حوزه فعالیت صندوق

۲- نحوه ورود سرمایه گذاران

۳-مواعد تأدیه سرمایه تعهد شده

۴-ویژگی های افراد کمیته سرمایه گذاری و شرایط اشخاص کلیدی

۵-تبیین مصادیق تخلف مدیر صندوق

۶-نحوه توزیع منافع کسب شده توسط صندوق

۷-ریسک های موردقبول توسط صندوق

۸-اعداد و ارقامی که صندوق متناسب با آن کار خواهد کرد

۹- سایر سازوکارهای مرتبط با فعالیت صندوق

نحوه تغییر مدیر صندوق

در پنج حالت، تغییر مدیر صندوق امکان پذیر است:

۱-استعفا، ورشکستگی یا انحلال شخصیت حقوقی مدیر صندوق

۲- تقلب یا تقصیر عمدی مدیر در اجرای وظایف و تعهدات و احراز آن در مرجع ذی صلاح قانونی

۳-تغییر بیش از نیمی از اشخاص کلیدی صندوق توسط مدیر صندوق

۴-امکان پذیر نبودن ادامه تصدی سمت مدیر صندوق به واسطه تأثیرات ناشی از لغو مجوز یا احکام قانونی

۵-رأی موافق بیش از دوسوم دارندگان واحدهای صندوق مبنی بر تغییر مدیریت صندوق

جمع بندی

در این مقاله مراحل اخذ مجوز تأسیس و فعالیت صندوق های سرمایه گذاری جسورانه تشریح شد. امید می رود رسمیت بخشیدن به فعالیت های صندوق های جسورانه در فرابورس، باعث هم افزایی میان ابزارهای مالی معمول و ابزارهای مالی تأمین نوآوری در کشور شود.به خصوص با توجه به استقرار همزمان بازار دارایی های فکری در فرابورس، باعث توسعه تجاری سازی اختراعات و بهبود ساختار تأمین مالی کارآفرینی های نوپا در کشور شود.

مشاور مالی و سرمایه‌گذاری

عضویت در خبرنامه